Materiaalkennis
Varkenshaar
Chinees varkenshaar was tot voor kort de belangrijkste grondstof voor de verfkwast. Kwasten behoren tot de oudste gereedschappen der mensheid. De oorsprong van de kwast gaat terug tot vele tienduizenden jaren voor Christus. In de grotten van Altamira in Noord Spanje zijn kwasten gevonden, gemaakt van holle botten waarin dierlijk haar van verschillende lengte was ingezet. Met deze voorlopers van onze huidige verfkwast zijn de wereldberoemde grottekeningen gemaakt.
Vandaag de dag worden de meeste kwasten van synthetische vezels voorzien. Maar ook varkensharen kwasten worden nog steeds verkocht. Derhalve is nadere uitleg over deze bijzondere grondstof voor verfkwasten nog zeker op zijn plaats.
Een natuurlijk wonder
Varkenshaar is een klein natuurlijk wonder op zich en heeft een aantal unieke eigenschappen waardoor het de ultieme grondstof is voor de verfkwast. Varkenshaar is dikker, sterker en elastischer als ieder ander dierlijk haar en biedt grote weerstand aan mechanische krachten. Eén enkele varkenshaar kan meer dan 2 kg dragen zonder te breken. Varkenshaar is conisch. Een eigenschap die zowel voor de vervaardiging van de kwasten als ook voor de functionering onontbeerlijk is. Conisch wil zeggen dat de haren aan de wortelzijde dikker zijn als aan de uiteinden. De conische haren zorgen ervoor dat de kwast de verf kan vasthouden en geleidelijk weer afgeeft.
Ook de met het oog niet waarneembare schubbenstructuur van de haren, al naar gelang de kwaliteit meer of minder schubben, is verantwoordelijk voor de hoeveelheid verf die kan worden opgenomen. Een andere zeer belangrijke eigenschap is dat de varkenshaar een gespleten punt heeft, de zogenaamde bles. Deze blessen zorgen ervoor dat de bovenzijde van de kwast zacht is waardoor de verf gelijkmatig kan worden verdeeld zonder kwastaanzetten. Bij het verslijten van het haar blijft het haar zich splitsen waardoor de kwast zijn eigenschappen behoudt.
Varkenshaar is van nature krom en wordt middels een kookproces recht bestendigd. Het kookproces is zeer belangrijk omdat onvoldoende gekookt haar gemakkelijk zijn natuurlijke kromming weer aanneemt als de kwast in aanraking komt met verf, water of andere vloeistoffen. Een nieuwe varkensharen kwast mag men dan ook nooit eerst in water zetten alvorens men ermee gaat werken, omdat zelfs een kwast met drie maal gekookt varkenshaar dan kromtrekt oftewel gaat tulpen, zoals de schilder dat zo plastisch uitdrukt. Het behoeft natuurlijk geen betoog dat voor en na het kookproces het haar nog diverse behandelingen ondergaat. Het voert echter te ver al deze behandelingen te beschrijven.
Het beste varkenshaar is afkomstig van de rug van het varken. Daar groeien de langste en sterkste haren. Omdat het luie beest veel ligt zijn de haren aan de zijkant en de buik meestal niet geschikt voor de kwastenindustrie. Deze haren zijn vaak kort en gebroken. Een andere kwaliteitsbepalende factor is de ouderdom van het beest. Een volwassen varken heeft het sterkste haar. Ook het klimaat en het jaargetijde zijn van invloed op de kwaliteit. In koudere regio’s en in de winter heeft het beest meer bescherming tegen de koude nodig. In de winter weegt het haarkleed van het varken drie keer zo veel als in de zomer.
In het begin van dit relaas is de term Chinees varkenshaar gevallen. Waarom spreekt men altijd van Chinees varkenshaar? Dat komt omdat 50% van de varkenspopulatie van de wereld in China leeft zodat China een onuitputtelijke bron lijkt. De buitengewone kwaliteit van het haar is te verklaren door het feit dat de varkens nog echte scharrelvarkens zijn die in vrijheid leven. De verschillende heersende klimatologische omstandigheden in het onmetelijke land zorgen ervoor dat er diverse kwaliteiten varkenshaar voorhanden zijn voor verschillende doeleinden.
Deze kwaliteiten zijn genoemd naar de provincies vanwaar het haar vandaan komt. Uit het Chinese hoogland komen de kwaliteiten Chungking en Hankow. Dit zijn de beste kwaliteiten en onderscheiden zich van andere kwaliteiten door hun kracht, elasticiteit en diepe blessen. Uit de mildere kustprovincies komen de kwaliteiten Tsingtao, Tiensin, en Shanghai. Deze haarsoorten voelen zachter aan en hebben een zeer fijne korte bles.
Kleur van het haar
Over de kleur van varkenshaar kan men het volgende zeggen. Men onderscheidt zwart, blond (wit) en grijs varkenshaar. Zwart varkenshaar is over het algemeen het beste varkenshaar en onderscheidt zich door haar sterkte, elasticiteit en diepe blessen.
Wit haar is wat zachter maar desondanks elastisch en slijtvast. Grijs haar is zeer slijtvast en wordt hier en daar nog verwerkt in radiatorkwasten en blokwitters.
De prijs
De varkensharen afkomstig uit de provincie Chungking zijn schaarser dan de andere beschikbare haarsoorten. De langere haren uit een partij varkenshaar zijn minder talrijk dan de kortere en natuurlijk zwart varkenshaar is schaarser dan blond varkenshaar. Uit deze factoren vloeit voort dat de kwaliteit, de haarlengte en de kleur sterk de prijs van het haar bepalen.
Zoals eerder vermeld lijkt China een onuitputtelijke bron voor varkenshaar. Echter ook in China worden de varkens meer en meer naar Europees model gefokt in efficiënte varkensfokkerijen waar de varkens snel vetgemest worden. Het haar van deze varkens is niet geschikt voor verwerking in de verfkwast. Ook dit fenomeen drijft de prijs van met name de schaarser wordende langere haarlengten op. Bovendien is het haar bereiden een zeer arbeidsintensief proces! Met bereiden bedoelen we: het haar geschikt maken voor verwerking in de kwastenfabriek. Hier onderscheiden we de volgende processen:
- Reinigen van het haar!
- Koken van het haar, recht bestendigen;
- Op lengte sorteren;
- Wortel en bleskanten scheiden;
- Mengen;
- Verpakken.
`Doordat de loonkosten in China jaarlijks drastisch stijgen stijgt ook de prijs van het varkenshaar jaarlijks! Zoals eerder opgemerkt wordt de prijs van het haar mede bepaald door de lengte van het haar. In de kwastenfabriek gebruiken we varkenshaar van verschillende lengtes. De lengte van het varkenshaar wordt meestal uitgedrukt in mm aangevuld met een percentage tops, bijvoorbeeld 90%. Dat wil zeggen dat 90% van een bundel van bijvoorbeeld 76 mm ook deze lengte heeft en dat er 10% korter haar in zit. Er zijn echter ook kwaliteiten op de markt van 60,70 en 80% tops. Deze zijn goedkoper maar ook van een mindere kwaliteit.
Varkenshaar en de nieuwe generatie verven
Omdat varkenshaar hol is en een schubbenstructuur heeft is het minder geschikt voor de verwerking van de nieuwe generatie verven. De verven met over het algemeen een kortere open tijd slaan zich op in de holte van het haar en tussen de schubben waardoor er op den duur een krop van verf in de kwast ontstaat. Verder heeft het haar sneller de neiging zijn natuurlijk kromming op te zoeken bij het gebruik van deze nieuwe generatie verven. Voor verwerking van de nieuwe generatie verven worden dan ook kwasten met speciale synthetische vezels aanbevolen.
Haren van kunststof (synthetische vezels)
Door de komst van de nieuwe generatie verven alsmede door het feit dat varkenshaar schaarser en duurder wordt zijn de synthetische vezels als vulmateriaal voor kwasten sterk in opkomst.
De meest voorkomende synthetische vezels als alternatief voor varkenshaar zijn nylon en polyester vezels. De polyester vezels zijn echter beter geschikt als alternatief voor varkenshaar dan nylon. De polyestervezels die in onze fabriek worden verwerkt bestaan uit een speciale mix van conische en cilindrische vezels. De vezels zijn speciaal gemodificeerd om ze geschikt te maken voor verfapplicatie. De vezels onderscheiden zich door een hoog verfopname vermogen en een gecontroleerde afgifte van de verf. De vezels hebben een kunstmatige bles en zijn derhalve zeer zacht aan de bovenzijde voor een afwerkresultaat zonder kwaststrepen.
De flexibiliteit van de vezels is nagenoeg gelijk aan dat van varkenshaar. Voor de verwerking van watergedragen verven bieden deze polyester vezels ontegenzeggelijk voordelen ten opzichte van varkenshaar. De vezels zorgen voor een gecontroleerde afgifte van de verf zonder indroging van de verf in de vezels. De vezels sluiten zich mooi in de verf ook als ze na gebruik in het water worden bewaard en gaan niet “tulpen”, dat is het zogenaamde wijd staan wat bij varkensharen kwasten gebeurt als ze in het water worden bewaard.
Niet alleen het vulmateriaal (varkenshaar of Polyester) bepaalt de kwaliteit van de kwast. Ieder onderdeel van de kwast is belangrijk. Zoals de verlijming van het vulmateriaal met twee componenten kunsthars zodat haaruitval nagenoeg is uitgesloten. Zoals de verkoperde of verzilverde metalen bussen die tegen een stootje kunnen en geen roestplekken vormen. Zoals de extra verlijmde katoenen woeling die niet opstroopt of loslaat. Zoals de stelen die gemaakt zijn van eerste kwaliteit beukenhout voor een gemakkelijke ligging in de hand.
